Bu çalışmamızda, bilimsel etik kurallar ve ihlalleri konusunda kapsamlı bir değerlendirme yapacağız. Bilimsel etik, araştırma ve akademik çalışmaların dürüstlük, doğruluk ve şeffaflık ilkelerine dayalı olarak yürütülmesini sağlayan bir dizi kuraldan oluşmaktadır. Bilimsel etik ihlalleri durumunda karşılaşılan hukuki sonuçlar ve süreçler de bu kuralların ihlali ile ilişkilidir.
Bilimsel etik kurallarına uyulmaması, özellikle akademik çalışmalar ve araştırmalar yapan bireyler için ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu tür ihlaller, üniversiteler ve akademik kurumlar nezdinde çeşitli cezai yaptırımlara, hatta doçentlik başvurularında etik ihlali durumlarına yol açabilir. Bu bağlamda, "ÜAK Doçentlik Etik İnceleme Nedir, Süreç Ne Şekilde İlerler, Nasıl Sonuçlanır, Sonuçlara Karşı Dava Açılabilir Mi?" başlıklı makalemizde, etik ihlal durumlarına karşı başvurulacak yollar ve doçentlik başvurularında etik ihlali gibi kritik konular detaylı bir şekilde ele alınmıştır.
Bilimsel etik kuralları ve ihlallerine dair her türlü sorunuz için, “Etik Kurul Savunma Örneği-2025” başlıklı makalemize de göz atabilirsiniz. Ayrıca, “Etik İhlal Cezaları” ve “Etik İhlal Türleri” hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz, sitemizdeki ilgili makalelere de göz atmanızı öneririz. Detaylı bilgi almak isteyen adaylar ofisimizle iletişime geçebilirler.
Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Nedir?
Bilimsel araştırma ve yayın etiği, akademik camianın kalitesini ve güvenilirliğini korumak amacıyla belirlenen etik kurallar bütünüdür. Bu kurallar, akademik çalışmaların ve araştırmaların şeffaflık, doğruluk ve dürüstlük ilkelerine dayanarak yapılmasını sağlar. Bilimsel araştırma ve yayın etiği, etik ihlallerinin önüne geçilmesi amacıyla oluşturulmuş yönergelerle belirlenmiştir ve bu yönergelerin ihlali ciddi cezai müeyyidelere yol açabilir.
Bilimsel araştırma ve yayın etiği çerçevesinde, akademik çalışmaların şeffaflığı, orijinalliği ve dürüstlüğü sağlamak önemlidir. YÖK Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi ve Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi, Türkiye'deki akademik camianın takip etmesi gereken temel etik kurallar olarak kabul edilir. Bunun yanı sıra, her üniversitenin de kendi iç etik yönergeleri bulunmaktadır. Bu yönergeler genel olarak etik ihlal türleri ve bunlara karşı uygulanacak yaptırımları belirler.
Özellikle, akademik dünyada karşılaşılan etik ihlallerinin türleri ve bu ihlallerin yol açabileceği cezalar hakkında daha fazla bilgi almak isteyen adaylar, "Etik İhlal Nedir?" ve "Etik İhlal Cezaları Nelerdir?" başlıklı makalelerimize göz atabilirler. Ayrıca, akademik “Etik İhlal Örnekleri” ve bu tür durumlarla karşılaşan araştırmacılar için uygun hukuki yolları anlatan makalelerimiz de mevcuttur. Detaylı bilgi almak isteyen adaylar, ofisimizle iletişime geçebilirler.
Bilimsel Çalışmalarda En Sık Karşılaşılan Etik İhlaller Nelerdir?
Bilimsel çalışmalarda en sık karşılaşılan etik ihlaller, etik yönergede öncelikle bahsedilen etik ihlallerdir. Bu etik ihlal türleri arasında intihal (Bkz. "İntihal"), sahtecilik, çarpıtma, tekrar yayım, dilimleme ve haksız yazarlık etik ihlal fiilleri yer almaktadır. Bu etik ihlal türleri dışındaki diğer etik ihlal türleri de adayların karşısına çıkmaktadır. Ancak adayların en sık karşılaştıkları etik ihlal türleri bu etik ihlallerdir. Bu etik ihlal ithamlarından aklanabilmek için soruşturma ve inceleme aşamalarında hukuki destek alınmasında fayda bulunmaktadır (Bkz. "Etik İhlal Nedir", "Etik İhlal Cezaları Nelerdir").
İntihal Nedir ve Nasıl Önlenir?
İntihal, YÖK ve ÜAK bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesinde sınırları çizilmiş bir etik ihlal türüdür. İntihal, başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini, bilimsel etik kurallarına uygun şekilde atıf yapmadan, kısmi ya da tamamen kendi eseri gibi sunmak olarak tanımlanır. İntihal, bir kişinin başka birinin düşünsel veya yaratıcı ürünlerini, izin veya uygun atıf yapmaksızın sahiplenmesi ve bu şekilde sunmasıdır. Bu durum, akademik dürüstlük ve bilimsel güvenin ihlali anlamına gelir ve akademik camiada ciddi etik ihlallerden biri olarak kabul edilir (Bkz. "Akademik İntihal Nedir? Türleri, Cezaları, İtiraz Ve Çözüm Önerileri", "Etik İhlal Nedir").
İntihalin önlenebilmesi için öncelikle intihal konusunda eğitimler verilerek akademik çalışma yapacak akademisyenlerin farkındalığının arttırılması gerekmektedir. Verilecek eğitimler dışında yapılan akademik çalışmalarda danışmanlar tarafından süreç içerisinde bilgilendirme yapılmalıdır. Bu şekilde de intihalin önüne geçilir. Akademik atama ve terfii başvurularında (Doçentlik Başvurusu vb.) alınacak hukuki danışmanlıklarla da başvurularda intihal iddiasıyla karşılaşılıp karşılaşılmayacağı yönünde detaylı bilgi alınabilir (Bkz. "Doçentlik Başvurularında Etik İhlali 2025"). Bu şekilde intihal önlenebilecektir.
Bilimsel Araştırmalarda Veri Manipülasyonu Nasıl Tespit Edilir?
Veri manipülasyonu genellikle yanlış veya yanıltıcı beyan etik ihlali olarak tanımlanmaktadır. Bu etik ihlalin tespiti için ihbar ve şikâyet gerekmektedir. Veya doçentlik başvuruları gibi akademik atama ve terfilerde adayların başvuru dosyaları üzerinde yapılan incelemelerde de bu durum tespit edilebilecektir. Yapılan tespit sonrası soruşturma ve inceleme süreci başlayacaktır. Bu süreçte adayın savunması alınarak nihai karar verilecektir. Bu tür bir tespit için gereken adımlar bunlardır. Bunların önlenebilmesi adına soruşturma ve inceleme sürecinde alanında uzman etik ihlal avukatı, akademik avukat veya doçentlik avukatı ile çalışılmasında fayda bulunmaktadır (Bkz. "Doçentlik Başvurularında Etik İhlali 2025").
Bilimsel Yayınlarda Haksız Yazarlık Nasıl Engellenir?
Bilimsel yayınlarda haksız yazarlığın engellenmesi için yapılan çalışmalarda yazar sıralamasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Katkısı olmayan yazarların yazar sıralamasına dahil edilmemesine dikkat edilmelidir. Katkısı olmayan ancak yine de ismini geçirmek isteyen kişiler çalışma içeriğinde teşekkür kısmında isme yer verebilirler. Ancak sırf ismi geçsin diye katkısı olmayan kişileri yazar sıralamasına dahil etmek haksız yazarlık etik ihlaline neden olacaktır. Ayrıca doçentlik başvurusu gibi başvurularda beyan edilen çalışmalardaki yazar sıralamalarının beyan edilirken sıralamaya uygun şekilde beyan edilmesi de önem taşımaktadır. Aksi durumda yine haksız yazarlık etik ihlali meydana gelebilecektir. Adayların bu konularda dikkatli olması durumunda haksız yazarlık etik ihlali engellenebilir. (Bkz. "Etik İhlal Nedir", "Doçentlik Başvurularında Etik İhlali 2025").
Bilimsel Araştırmalarda Etik Kurallara Uymazsanız Ne Gibi Sonuçlarla Karşılaşırsınız?
Bilimsel araştırmalarda etik kurallara uyulmaması durumunda kişiler disiplin soruşturması veya incelemelerle karşı karşıya kalabilirler. Yürütülecek disiplin soruşturmaları sonucunda etik ihlalin ağırlığı ve türüne göre uyarma, kınama, aylıktan veya ücretten kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması ve üniversite öğretim mesleğinden çıkarma gibi disiplin cezalarına hükmedilebilmektedir. Hangi fiilin ne tür bir yaptırımla karşılaşacağı net bir şekilde söylenemeyecektir. Bu tür öngörüler için soruşturma dosyasının incelenmesi gerekmektedir. Doçentlik başvurusu gibi akademik atama ve terfilerde etik kurallara uyulmadığının tespit edilmesi durumunda da doçentlik başvurusunun reddi gibi başvuru reddi sonuçlarıyla karşılaşılmaktadır. Bu tür sonuçların engellenmesi adına etik ihlal iddiasıyla karşılaşıldığı andan itibaren soruşturma ve inceleme süreçlerinin alanında uzman bir hukukçu ile yürütülmesinde fayda bulunmaktadır. (Bkz. "Doçentlik Başvurularında Etik İhlali 2025", "Etik İhlal Türleri").
Bilimsel Araştırmalarda Etik İhlallerine Karşı Alınması Gereken Önlemler Nelerdir?
Bilimsel araştırmalarda etik ihlallerin önlenmesi için öncelikle eğitim ve farkındalığın arttırılması gerekmektedir. İkinci olarak akademik çalışmalar sırasında danışmanlık kurumunun etkin bir şekilde rol alması sağlanmalıdır. Tüm bu hususlar dışında doçentlik başvurusu gibi akademik atama ve terfilerde doçentlik başvuru danışmanlığı gibi başvuru danışmanlıkları alarak unvan başvurularında etik ihlallerin engellenmesine çalışılabilecektir. Bu tür önlemlerle birlikte kişilerin etik ihlalde bulunmalarının önüne geçilebilecektir. (Bkz. "Doçentlik Başvurularında Etik İhlali 2025", “Doçentlik Başvuru Danışmanlığı”)