Bu çalışmamızda akademik çalışmalarda etik ihlallerin nasıl olduğu ve etik ihlal örneklerine yer vereceğiz. Bu konu hakkında detaylı bilgi almak isteyenler ofisimizle iletişime geçebilirler.
Akademik Etik İhlaller: Tanım, Türler ve Sonuçlar
Akademik etik ihlal kavramı bilimsel çalışmaların yapıldığı ilk çağlardan beri gündemde olan kurallar bütünüdür. Bu kurallar son dönemlerde ülkemiz mevzuatına da yerleştirilmiştir. Özellikle Yükseköğretim Kurumu ve Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı tarafından hazırlanan mevzuatlarda tanımı yapılmaktadır. İlgili mevzuatlardaki tanımlara göre Akademik camiada çalışmalar yapan kişilerin, bilimsel araştırmalarını, etkinliklerini ve yürüttükleri ya da destekledikleri bilimsel araştırma-geliştirme projelerini, Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi ile Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi hükümlerine uygun şekilde gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Bu hükümlere aykırı davranılması durumunda etik ihlal iddiası gündeme gelecektir. Adayların bu tür etik ihlallerle karşılaşmaması için çalışmalarına gereken özeni ve dikkati vermeleri gerekmektedir.
Akademik Etik İhlal Türleri Ve Örnekleri Nelerdir?
Akademik ve doçentlik etik ihlal türleri Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi ile Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesinde yer almaktadır. Bu etik ihlal türlerinden birkaçına değinmek gerekirse;
İntihal (Plagiarism): Başka bir kişinin eserini veya fikrini kaynak göstermeden kullanma.
Örnek: Kaynakça belirtilmeden alıntı yapılan bir makale.
Sahtecilik ve Çarpıtma: Sahte veri üretimi, sonuçların değiştirilmesi veya yanlış raporlanması.
Örnek: Hiç yapılmamış bir deney sonucunu yayınlama.
Tekrar Yayın (Duplicate Publication): Aynı araştırmayı birden fazla yerde yayımlama.
Örnek: Daha önce yayımlanmış bir makaleyi yeni bir çalışmaymış gibi sunma.
Haksız Yazarlık (Honorary Authorship): Çalışmaya katkısı olmayan kişilere yazar olarak yer verilmesi.
Örnek: Makale yazımına katkı sunmayan bir akademisyenin yazar olarak eklenmesi.
Diğer Etik İhlaller: İlgili mevzuatların incelenmesiyle diğer etik ihlal türleri de görülebilecektir. Bu konuda diğer etik ihlal türlerinin de incelendiği “Etik İhlal Nedir” ve “Etik İhlal Cezaları Nelerdir” başlıklı makalelerimizi inceleyebilirler.
Örnekler: İzinsiz insan denek kullanımı, etik kurul onayı alınmadan yapılan çalışmalar vb.
Akademik alanda en sık görülen etik ihlaller nelerdir?
Akademik alanda en sık görülen etik ihlal türleri intihal, sahtecilik ve çarpıtma, tekrar yayın, haksız yazarlık, dilimleme, yanlış veya yanıltıcı beyan etik ihlalleridir. Bu etik ihlallerle sık karşılaşılma nedeni ise adayların bu tür etik ihlalleri kolaylıkla yapabilmesidir. Mevzuatta tanımı yapılan bu tür etik ihlaller her ne kadar basit gibi görünse de kişinin akademik hayatına ciddi derecede etki edebilme ihtimali bulunduğundan her akademik çalışmada özenli davranılması gerekmektedir. Bu konuda detaylı bilgi almak için ofisimizle iletişime geçebilirsiniz.
Akademik Etik İhlalin Sonuçları
Akademik çalışmalarında etik ihlal yapan kişilerin karşılaşabilecekleri bazı cezai yaptırımlar bulunmaktadır. Bu yaptırım türleri 2547 sayılı yükseköğretim kanununda sıralanmıştır. İlgili kanunun 53.maddesine bakıldığında hangi etik ihlal türünün ne tür bir yaptırıma tabii tutulduğu görülmektedir. Maddeye göre etik ihlaller türlerine göre;
- Uyarma,
- Kınama,
- Aylıktan veya Ücretten Kesme,
- Kademe İlerlemesinin Durdurulması veya Birden Fazla Ücretten Kesme,
- Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma ve
- Kamu Görevinden Çıkarma cezai yaptırımlarıdır.
Üniversiteler ve kurumlarda açılan disiplin soruşturmalarında baz alınacak mevzuat kurum iç mevzuatı ve 2547 sayılı yükseköğretim kanunudur. Soruşturmalar sonucu kişilere verilebilecek cezalar bu mevzuatlarda yazılı olan hükümlere tabii olacaktır. Bu hükümler dışında farklı hükümlere dayanarak kişiler hakkında cezai yaptırımlar uygulanamayacaktır. Aksi durumda farklı mevzuat hükümlerine göre veya mevzuatta yazılı olmayan hükümlere göre cezalandırma yoluna gidilmesi kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesine aykırı olacağından dolayı hukuka aykırı olacaktır. Bu noktada yapılacak soruşturmalarda kişinin akademik ünvanının iptal edilmesi de gündeme gelebilecektir.
YÖK kanunu dışında ÜAK etik yönerge ve sair yönergeler kapsamında da değerlendirme yapılabilir. Bu durumda kişilerin başvurduğu akademik ünvan başvurularının olumsuz sonuçlanma ihtimali bulunmaktadır. Kişiler, yapılan etik ihlaller sonucunda bu tür etik ihlal sonucuyla da karşılaşabilirler.
Bu tür olumsuz etik ihlal sonuçlarıyla karşılaşmamak için etik ihlal iddiasının varlığı durumunda akademik alanda uzman bir hukukçudan destek alınmasında fayda bulunmaktadır.
Akademik Etik İhlalleri Önlemek İçin Çözüm Önerileri
Akademik etik ihlallerin önlenebilmesi için bazı mekanizmaların işletilmesi gerekmektedir. Bunun sağlanabilmesi için de öncelikle toplumsal bir farkındalığın oluşturulması gerekmektedir. Nitekim bilimsel çalışmalar ve çalışma sonuçlar tüm toplumu ilgilendirdiğinden bu çalışmalarda yapılacak etik ihlaller de tüm toplum nezdinde olumsuz etkiler yaratacaktır.
Bunun engellenmesi için öncelikle eğitim ve farkındalık oluşturulması gerekmektedir. Akademik çalışmalar yapacak adayların eğitim süreçlerinde etik ihlallerin anlatılması, bu tür etik ihlallerin meydana gelmemesi için yapılabilecekler ve etik ihlallerin sonuçları noktasında bilgilendirici eğitimler verilebilir. Bu tür eğitimleri alanından uzman kişilerin vermesi farkındalığın arttırılmasına katkı sunacaktır.
Denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi de etik ihlalleri önleyecektir. Etik ihlaller genellikle ihbar ve şikâyet üzerine incelenmektedir. Denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi ile ihbar ve şikâyete gerek kalmaksızın etik ihlaller tespit edilebilecek ve kişilerin çalışmalarında etik ihlalde bulunmaları engellenebilecektir.
Ayrıca mevzuatta tanımlanan cezai yaptırımların etkili bir şekilde uygulanması da etik ihlalleri önleyecektir.
Sonuç olarak akademik çalışmalarda etik ihlal türleri farklı şekillerde gündeme gelebilmektedir. Bu tür etik ihlallerin değerlendirmesini alanında uzman kişiler yapabilecektir. Nitekim etik ihlal iddiası kapsamında inceleme yapacak kişiler de alanında uzman kişilerdir. Adaylara tavsiyemiz etik ihlal iddiasıyla karşılaştıkları durumlarda ivedi bir şekilde uzman bir hukukçudan destek almalarıdır. Alınacak destekler sonucu yürütülen disiplin soruşturmaları ve etik ihlal süreçleri kişiler lehine sonuçlandırılabilecektir.
İdari soruşturma sürecinin olumsuz sonuçlanması durumunda idare tarafından verilen kararlara ilişkin idari yargıda iptal davası açılabilecektir. Açılacak davada da uzman hukukçulardan destek alınması gerekmektedir. Nitekim davalarda incelemeyi yapacak heyet hukukçulardan teşkil etmektedir. Etik ihlal konusunda detaylı bilgi almak isteyen kişiler ofisimizle iletişime geçebilirler.