İntihal nedir?
İntihal, akademik camiada tanımlaması yapılan ve ciddi yaptırımları olan bir etik ihlal türüdür. Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi, ilgili yönergeler ve mevzuat hükümleriyle intihalin kanuni tanımlaması yapılmıştır. Bu tanımlamaya göre intihal; “Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek.” şeklinde tanımlanmaktadır. Mevzuat hükümlerine göre intihal, başkalarına ait özgün çalışmaları bilim camiasında kabul gören biçimlere uygun olarak atıf yapmadan kısmen veya tamamen kişinin kendi çalışması gibi göstermesi olarak tanımlanmaktadır. Cezai ve disiplin soruşturmalarında kanunilik ilkesi gereği mevzuatta yapılan tanımlar çerçevesinde etik ihlaller incelenmelidir. Bu nedenle intihal etik ihlali de bu hükümler çerçevesinde incelenmelidir.
İntihal Türleri Nelerdir?
İntihal türleri iki ana başlık altında incelenmektedir. Akademik camiada her ne kadar bu türler karışık olarak bilinse de başlıklar etik ihlalin ağırlığı açısından önem arz etmektedir. Bunlardan ilki kaynak gösterilmeden yapılan İntihaller diğeri ise Kaynak gösterilerek Yapılan İntihaller olarak bölünmektedir.
Kaynak Gösterilmeden Yapılan İntihal Türleri:
1. Doğrudan İntihal (Direct Plagiarism):
Çalışılan kaynaktan birebir, modomod ve kelime kelime alıntı yapmak suretiyle bu yapılan alıntıyı kendi çalışması gibi eserinde kullanması durumudur. Bu intihal türü akademik camiada en basit ve en çok karşılaşılan intihal türünü oluşturmaktadır. Alıntı yapmadan ve kaynak göstermeden başkasının eserinin tamamını veya bir kısmını kelime kelime kendi eseri gibi sunmak yürütülecek soruşturma süreçlerinde ağır sonuçlara neden olabilecektir. Bu tür ağır sonuçların önlenmesi adına yürütülecek soruşturmalarda büromuzdan hukuki destek almakta fayda bulunmaktadır.
2. Mozaik İntihal (Mosaic Plagiarism):
Farklı bir çalışmadan alınan belli kısımların veya parçaların değiştirilerek, karıştırılarak veya yeniden düzenlenerek kendi eserinde kullanılması durumudur. Yazar, bu tür intihalde alıntıda kullandığı eserdeki kısımları tam olarak kopyalamak yerine kelime değişiklikleri yapmaktadır. Bu intihal türü daha az belirgin olduğu için diğer intihal türlerine oranla anlaşılması daha zordur.
3. Kendi Kendine İntihal (Self- Plagiarism):
Yazarın, daha önce kendi eserinde kullandığı kısımları sonradan yaptığı çalışmalarında kullanması durumu bu etik ihlal türüne vücut vermektedir. Bu durumun intihal etik ihlali olarak görülmesinin nedeni yazarın kendi eserinden kaynak gösterilmemiş olmasından kaynaklanmaktadır. Bu durumun engellenmesi adına yazarlar kendi eserlerinden alıntı yapsalar dahi yine de kaynak göstermeleri gerekmektedir.
4. İzinsiz Kullanım (Unattributed Use):
Başkasına ait fikir veya buluşların uygun ve olması gerektiği şekilde atıf yapmadan kullanılması durumunda meydana gelecektir. İntihalde bulunan yazar, bu etik ihlalde başkasının fikir veya düşüncelerini kendi fikirleriymiş gibi göstermektedir. Bu durum da izinsiz kullanım olarak adlandırılmaktadır.
5. Çeviri İntihali (Translation Plagiarism):
Farklı dilde yazılmış bir eser veya çalışmanın kaynak gösterilmeden veya uygun şekilde alıntı yapılmadan Türkçe yahut başka dile çevrilerek yazarın kendi çalışmasıymış gibi sunmasıdır. Bu durumda çalışmanın orijinal olmadığı anlaşılacağından intihal etik ihlal iddiasıyla karşılaşılacaktır.
Kaynak Gösterilerek Yapılan Etik İhlal Türleri:
1. Yanlış Alıntı (Incorrect Citation):
Alıntı yapılan kısma ilişkin kaynakların eksik veya hatalı olarak gösterilmesi durumunda yanlış alıntı durumu meydana gelecektir. Yazar, başka kaynaktan bilgi almış olsa bile bu bilgiyi yanlış sunuyorsa yahut kaynak göstermeden kullanıyorsa bu durum intihal olarak tanımlanacaktır. Yanlış alıntının mevcut olduğu durumlarda araştırmanın geçerliliği sorgulanabilir.
2. Aşırı Alıntı (Over-Citation):
Yazarın kendi çalışmasında bir başka yazarın çalışmasında aşırı miktarda alıntı yapması kendi çalışmasının ve özgün fikirlerinin yeterli düzeye ulaşmadığını gösterebilir. Yazar kendi özgün fikirlerini çalışmasına yeterince aktarmadan bir başka çalışmadan aşırı alıntı yapıyorsa bu durumda intihal etik ihlali gündeme gelecektir.
3. Saklanan Alıntı (Hidden Citation):
Yazar, bu tür intihalde alıntı yaptığı kaynaklara metin içinde kısaca değinse de (Veriler veya teorilerin sunulmasından anlaşılabilir) detaylıca belirtmesi gereken dipnotlarda yahut kaynakçada belirtmemektedir. Bu durumda okuyucu hangi çalışmadan alıntı yapıldığını anlayamayacaktır. Bu durum da intihal etik ihlaline neden olacaktır.
4. Parafraz (Paraphrasing):
Bir metnin yazarın kendi ifadeleriyle yeniden ifade edilmesi durumunda uygun şekilde kaynak gösterilmemişse bu durum da intihal etik ihlali olarak değerlendirilir. Parafraz, bir düşüncenin veya bilgilerin yeniden anlatılmasıdır. Ancak bu durum yapılırken uygun atıf yapılmaması intihal olacaktır.
Bu tür intihaller akademik camiada dikkat edilmesi gereken etik ihlal türleridir. Çalışma yapan yazarların intihalden kaçınmak için etik kurallara uymaları ve uygun atıflarda bulunmaları büyük önem taşımaktadır. Bir alıntının intihal olup olmadığı noktasında tereddüt mevcut ise büromuza danışarak detaylı bilgi alabilirsiniz.
İntihalin Etik Ve Hukuki Boyutları Nelerdir?
İntihal Hem YÖK Bilimsel Araştırma Ve Yayın Etiği Yönergesinde hem de ÜAK Bilimsel Araştırma Ve Yayın Etiği Yönergesinde düzenlenmektedir. İlgili yönergelerde intihal etik ihlalinin ne şekilde meydana geleceği ile yaptırımları detaylıca izah edilmiştir. İntihalin varlığı durumlarında yazar hakkında Üniversite özelinde disiplin soruşturması başlatılabilir, YÖK veya ÜAK nezdinde mevcut bulunan başvurular (Doçentlik vb.) etik ihlal kaynaklı olarak etik inceleme aşamasında durdurulacak, intihalin varlığı kesinleşince de iptal edilecektir. Bu noktada hem üniversitenin kendi iç bünyesinde yürüttüğü disiplin soruşturmasında hem de YÖK ve ÜAK nezdinde yapılan araştırmalar sonucu verilen kararlarda eser sahiplerinin aleyhine bir durum mevcutsa bu tür kararlara karşı idari yargıda iptal davası açma yoluna gidilebilir. Kararlara karşı dava açma yoluna gidilmediği taktirde kişilerin, mevzuatta intihal etik ihlal fiilinin yaptırımı olarak gösterilen Üniversite öğretim Üyeliğinden Çıkarma Cezası gibi ciddi yaptırımlarla karşılaşma ihtimali bulunmaktadır. Ayrıca intihal kararlarının kesinleşmesi durumunda intihale konu eserdeki hak sahibi kişinin tazminat davası açma ihtimali de mevcuttur ve bunun da göz önüne alınması gerekmektedir.
İntihal İddiasına Karşı Hukuki Destek Alınmalı Mı?
Üniversite, ÜAK ve YÖK gibi kurum bünyesinde yürütülen soruşturmalarda ve verilen kararlara karşı açılacak iptal davalarında bu alanda uzman hukukçulardan destek almak sürecin kişi lehine sonuçlanmasında büyük önem taşımaktadır. Lex Akademi Hukuk ve Danışmanlık Bürosu olarak hem kurum içi yürütülen soruşturmalarda hem ÜAK ve YÖK nezdinde yapılan incelemeler sonucu ortaya atılan etik ihlal iddialarına ilişkin savunma ve itirazlarda hem de verilen kararlara karşı idari yargıda açılacak iptal davalarında uzman avukatlarımız tarafından gerekli hukuki destek profesyonelce verilmektedir. Danışmak istediğiniz hususlarda tarafımızla iletişime geçebilirsiniz.
İntihal Nasıl Tespit Edilir?
İntihal etik ihlalinin tespiti için belli başlı yöntemler bulunmaktadır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte intihalin tespitinde en yaygın kullanılan araçlar İntihal Tespit yazılımlarıdır. Bu yazılımlar; “Turnitin, iThenticate, Grammarly Premium, PlagScan vb. yazılımlardan oluşmaktadır.
İntihalin yazılımlarla tespit edilemediği durumlarda manuel denetim de yapılmaktadır. Manuel denetimde tutarsız dil kullanımı, uygunsuz kaynak kullanımı ve şüpheli alıntılar intihal tespitinde büyük önem arz etmektedir. Bu tür tespit vasıtaları dışında bilim alanları özelinde de incelemeler yapılabilmektedir. Bu noktada görsel intihali ve kod intihali tespiti gibi yollar da bulunmaktadır.
İntihal iddiası olan eseri veri tabanlarıyla karşılaştırmak da bir başka seçenektir. Çalışmanın daha önce yayımlanmış çalışmalarla karşılaştırılması ve intihal açısından değerlendirilmesi açısından veri tabanları kullanılmaktadır. ProQuest Dissertations and Theses ve Google Scholar vb. veri tabanları en bilindik veri tabanlarıdır.
Tüm bu tespitleri içerir benzerlik raporlarının uzmanlarca incelenmesi sonrasında bir karara varılmaktadır.
İntihal Nasıl Önlenir?
Akademik intihali önleyebilmek için birden çok yöntem bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi tabii ki intihal ve akademik etik üzerine verilecek eğitimlerle kişiler nezdinde farkındalığı arttırmak olacaktır. Bir önceki başlıkta yer alan intihal tespit yazılımlarının kullanılması ve doğru alıntılama tekniklerinin öğretilmesiyle yazarlar intihal yapmadan doğru atıflandırmayı öğrenebilecektir. Parafraz yönteminin aktif ve bilinçli kullanımı da intihali engelleyebilecek bir başka yöntemdir. Çalışmalara zamanında başlamak, düzenli not tutmak ve çalışmaların intihal tespit yazılımlarıyla denetlenmesi özgün içeriklerin üretimine katkı sunacaktır. Otomatik referans yönetimi yazılımları da (Zotero, EndNote vb.) kaynakların düzenli tutulmasına büyük katkı sağlayacaktır. Bu yöntemlerin akademik kurumlar tarafından camiada yaygınlaştırılması ve gerekli eğitimlerin verilmesiyle intihal etik ihlali büyük oranda engellenebilecektir.
İntihal İddiası Nedeniyle Disiplin Soruşturması Ve Sonuçları Nelerdir?
İntihal iddiası kapsamında kişilerin ilgili eserleri hakkında kurum tarafından disiplin soruşturması başlatılabilir. 2547 sayılı kanunun 53.maddesinde yürütülen soruşturmalar sonucu verilebilecek cezalar yer almaktadır. İlgili maddeye göre;
- Uyarma Cezası,
- Kınama Cezası,
- Aylıktan Veya Ücretten Kesme cezası,
- Kademe İlerlemesinin Durdurulması Veya Birden Fazla Ücretten Kesme cezası,
- Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma Cezası, (İntihal etik ihlal iddiası kapsamında verilebilecek ceza Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma Cezasıdır. Dayanak Madde 2547 Sayılı Kanun 53/b-5/a)
- Kamu Görevinden Çıkarma Cezası.
Paragraf içinde de belirttiğimiz üzere 2547 sayılı kanunun 53/b maddesi uyarınca intihal etik ihlal fiili kapsamında yürütülen soruşturmalarda kişilerin intihal etik ihlal fiilini işledikleri yönünde karar verilirse bu fiilin yaptırımı Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma cezası olacaktır.
Görüldüğü üzere intihal etik ihlal fiili kapsamında yürütülen soruşturmaların sonucunda çok ciddi ve ağır yaptırımlar gündeme gelebilmektedir. Bu nedenle intihal iddiasıyla karşılaşan kişilerin hem disiplin soruşturması aşamasında hem de soruşturmada verilecek cezalara karşı açılacak iptal davalarında uzman hukukçulardan hukuki destek almaları büyük önem arz etmektedir. Bu noktada Lex Akademi Hukuk ve Danışmanlık bürosu olarak intihal iddiasıyla karşılaşan kişilere hem disiplin soruşturması hem de iptal davası aşamalarında gerekli hukuki desteği uzman kadromuzla sunmaktayız.
İntihalde Zamanaşımı Var Mı?
İntihal etik ihlalinde zamanaşımı hususunda ilgili mevzuatın incelenmesi gerekmektedir. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda disiplin cezalarında zamanaşımını düzenleyen 53/C maddesine bakıldığında disiplin cezası verme süresi açısından genel kural, fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yılın geçmesinden sonra ilgili fiilden dolayı disiplin cezası verilemeyeceği yönündedir.
İntihal iddiasıyla yürütülen disiplin soruşturmalarında, süreç kişi aleyhine sonuçlanırsa üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası uygulanabilir (Burada disiplin cezalarındaki genel kuraldan ayrıksı bir yaklaşım benimsenmiştir.2547 sayılı kanun 53/C-2). Ancak, etik ihlalin işlendiği tarihten itibaren 6 yıl geçmişse, bu durumda intihal suçundan dolayı disiplin cezası verilmesi mümkün değildir. Burada önemli olan bir diğer husus, intihal iddiasına konu olan eserin akademik atama ve terfi süreçlerinde kullanılmış olmasıdır. Bu durumda, 6 yıllık zamanaşımı süresi, eserin atama veya terfi için kullanıldığı tarihten itibaren yeniden başlar
Yine ilgili maddeye göre intihal iddiasının öğrenilmesinden itibaren 6 aylık süre içerisinde soruşturma başlatılması gerekmektedir. 6 aylık süre içerisinde soruşturma başlatılmamışsa iddia konusu esere yönelik intihal iddiası kapsamında soruşturma başlatılamayacaktır. İntihal iddiasına yönelik zamanaşımı açısından danışmak istediğiniz hususlarda tarafımızla iletişime geçilmesi halinde büromuzca gereken hukuki destek verilecektir.
Doçentlik Başvurularında İntihal
Doçentlik başvurusunda bulunan adayların başvuruları öncelikle etik inceleme aşamasından geçmektedir. Bu aşamada adayın tüm çalışmaları jüriler tarafından etik açıdan incelenir. Bu noktada jüriler Üniversitelerarası Kurul Başkanlığı ÜAK Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi kapsamında eserler intihal etik ihlali kapsamında da değerlendirmeye alınır. Adayların çalışmalarında intihal etik ihlali tespit edilirse adayın başvurusu durdurulur ve intihal etik ihlal iddiası kapsamında savunmasının alınmasına karar verilir. Adayın sunduğu savunmanın ardından da ilgili eserlerde intihal etik ihlalinin mevcut olup olmadığına ilişkin nihai karar verilir. İntihal etik ihlalinin mevcut olduğu yönünde karar verilirse bu karara karşı iptal davası açılabilir. Daha detaylı bilgi için doçentlik başvurularında etik sürecini anlattığımız makalemize göz atabilirsiniz. Takıldığınız noktalarda büromuzla iletişime geçerek uzman avukatlarımızdan detaylı bilgiler edinebilirsiniz.
İntihal Dava Süreci
Kişiler hakkında iddia olunan intihal etik ihlal fiilinin sonuçlarını yukarıda detaylıca aktarmıştır. Bu sonuçlardan korunabilmenin en önemli yolu idari yargıda açılacak iptal davalarıdır. Kişiler hem üniversite kapsamında yürütülen disiplin soruşturmaları sonucunda verilen kararlar hem de YÖK ve ÜAK nezdinde yapılan incelemeler sonucu verilen intihal etik ihlal kararlarına karşı idari yargıda iptal davası açabilirler. Davanın açılma süresi kararın tebliğinden itibaren 60 gündür. Dava öncesi yürütülen soruşturma ve inceleme süreçlerinde de hukuki destek alınması sürecin ivedi şekilde olumlu sonuçlanmasında büyük önem taşımaktadır. Lex Akademi Hukuk ve Danışmanlık Bürosu olarak, intihal ve etik ihlallerine ilişkin soruşturma ve incelemelerde yapılacak savunmalar, verilen kararlara itiraz süreçleri ve açılacak davalarda uzman avukatlarımızla her aşamada profesyonel destek sağlamaktayız. Detaylı bilgi almak için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.